Een nieuwe Richtlijn die greenwashing moet tegengaan: wat mogen we verwachten van de Green Claims Directive? 

Op 22 maart 2023 publiceerde de Europese Commissie het voorstel voor een nieuwe richtlijn die greenwashing binnen de EU moet tegengaan. Het doel? Transparantie bieden zodat de consument een bewuste keuze kan maken én het speelveld voor handelaars gelijker trekken. In dit artikel nemen we je mee door het voorstel! Let op: het betreft nog slechts een voorstel, er kunnen nog dingen veranderen. 

Waarom de Green Claims Directive? 

Claims over ‘groene’ en ‘milieuvriendelijke’ producten: je ontkomt er niet meer aan als je door een winkel loopt. Helaas blijkt maar liefst 53% van die claims vage, misleidende of ongefundeerde informatie te bevatten, zo blijkt uit een studie die de Europese Commissie aanhaalt. En bijna de helft van de ecolabels in de EU blijkt niet of beperkt geverifieerd door een derde partij. Niet gek dus, dat het consumentenvertrouwen in milieuclaims en ecolabels laag is: het is lastig om ter plekke te bepalen of zo’n label door de handelaar zelf is toegewezen of daadwerkelijk geverifieerd is door een kundige partij. 

Naast dat misleidende claims het voor jou en mij in de winkel lastig maken om te weten in hoeverre een product daadwerkelijk milieubewust is, zijn de generieke milieuclaims ook een ramp voor bedrijven die wél echt goed bezig zijn. Ze hebben geen rechtszekerheid en geen versterkt concurrentievermogen, terwijl ze dit wel verdienen naar aanleiding van hun inspanningen. 

Dit zijn de doelstellingen van de Green Claims Directive 

Genoeg reden om een richtlijn in te voeren, aldus de Europese Commissie. De doelstellingen luiden als volgt: 

1. De groene transitie naar een circulaire, schone economie in de EU versnellen 

1. Consumenten en bedrijven beschermen tegen greenwashing waardoor ze bewuste keuzes op basis van goede informatie kunnen maken 

1. Ervoor zorgen dat bedrijven die zich inspannen voor duurzamere producten en activiteiten daarvoor daadwerkelijk een betere concurrentiepositie terugkrijgen en geld kunnen besparen bij het handelen over de grenzen. Rechtszekerheid met betrekking tot milieuclaims moet het speelveld in Europa voor bedrijven gelijktrekken. 

Zo gaat de Green Claims Directive greenwashing beperken 

In het voorstel voor de nieuwe richtlijn wordt in heel veel artikelen uitgelegd wat de richtlijn gaat verbieden en verplichten, welke sancties er zijn en waar nog meer aandacht naar uit gaat. Een hoop informatie, dus wij hebben ons best gedaan de allerbelangrijkste punten voor je op een rijtje te zetten. Check bij twijfel altijd het oorspronkelijke document: aan dit blog kunnen geen rechten worden ontleend. 

• Generieke milieuclaims als ‘eco-friendly’, ‘eco’, ‘green’, ‘nature’s friend’, ‘ecological’ en ‘environmentally correct’ worden verboden: deze zijn niet gebasseerd op uitzonderlijke milieuprestaties relevant voor de claim. 
• De ‘zelfgecertificeerde’ duurzaamheidslabels, waarbij geen verificatie door derden en regelmatige controle plaatsvindt op het voldoen aan de onderliggende eisen van het duurzaamheidslabel, zijn verboden. 

• Expliciete milieuclaims moeten wetenschappelijk worden onderbouwd om consumenten te voorzien van informatie die verifieerbaar en zo betrouwbaar mogelijk is. 
• De handelaar moet ten minste iedere 5 jaar de milieuclaim herzien en updaten zodat deze in lijn is met de meest recente wetenschappelijke bewijzen. 
• (Minimum) wettelijke eisen of gebruikelijke eisen mogen niet worden gepresenteerd als onderscheidende eigenschap van een product. 
• Reductie van emissies gaat altijd boven compensaties, ofwel het verminderen van CO2-uitstoot moet zwaarder wegen dan het compenseren ervan door bijvoorbeeld een externe activiteit te sponsoren. Milieuclaims als ‘klimaatneutraal’, ‘CO2-neutraal’, ‘100% CO2-gecompenseerd‘, ‘net-zero’ in een bepaald jaar zijn erg vatbaar voor dubbelzinnigheid, onduidelijkheid en misleiding van de consument. 
• Bij het vergelijken van milieuclaims (bijvoorbeeld als je wilt aantonen dat het ene product op een bepaald aspect ‘beter’ scoort dan het andere product) moet een adequate vergelijking mogelijk zijn. Dat wil zeggen, je kunt geen vergelijking tussen twee aspecten maken wanneer ze niet op exact dezelfde manier berekend zijn. 

• Indien relevant moet de milieuclaim ook informatie bevatten over hoe de consument met hun gedrag positief kan bijdragen aan de bescherming van het milieu (bijvoorbeeld door juist sorteren van afval). 
• Consumenten (ook ouderen) moeten gemakkelijk toegang hebben tot informatie die ten grondslag ligt aan de onderbouwing van een milieuclaim, bijvoorbeeld via een link of QR-code die verwijst naar een webpagina. 
• De richtlijn zal niet van toepassing worden op expliciete milieuclaims waar de EU al eerder regels voor heeft opgesteld, om de behoeften van individuele economische sectoren te borgen. 

In het voorstel staan pittige sancties beschreven voor het overtreden van de richtlijn: het maximumbedrag voor de boetes moet ten minste 4% van de totale jaaromzet van de handelaar bedragen. Deze sanctie moet bij de niet-conforme handelaar namelijk daadwerkelijk het economische voordeel dat voortvloeit uit de milieuclaim ontnemen. 

Het aan banden leggen van misleidende milieuclaims is trouwens niet helemaal nieuw: de richtlijn 2005/29/EG is al van toepassing op misleidende milieuclaims en stelt nationale rechtbanken en administratieve autoriteiten in staat claims die o.a. onduidelijk, dubbelzinnig of onvolledig zijn te verbieden. 

Gaat zo’n richtlijn nou daadwerkelijk iets veranderen (en wanneer)? 

Dat is wel te hopen. Stakeholders hebben er in ieder geval vertrouwen in dat EU-maatregelen de verspreiding van misleidende labels en milieuclaims gaan beperken, zo is te lezen in het voorstel. De richtlijn is een uitbreiding op de UPCD (Unfair Commercial Practices Directive) welke in 2005 geboren werd en consumentenvertrouwen moet vergroten door oneerlijke commerciële acties te reguleren. Een richtlijn vanuit de EU, zoals de Green Claims Directive, moet in de EU-landen op nationaal niveau worden omgezet. In Nederland gebeurt dit tot nu toe altijd door een aanpassing of toevoeging van een artikel in het Burgerlijk Wetboek. 

De richtlijn is op dit moment nog slechts een voorstel. Wanneer deze in de Raadskamer besproken zal worden is nog niet duidelijk. De laatste updates vanuit de Rijksoverheid vind je hier. Nadat het voorstel definitief is, hebben lidstaten 18 maanden om de richtlijn landelijk om te zetten en te publiceren. Binnen 24 maanden na de inwerkingtreding van de Green Claims Directive moet deze landelijk ingaan.  

Een kritische blik in de spiegel 

Kortom: er zullen nog zeker enkele jaren overheen gaan voordat de Green Claims Directive het daglicht gaat zien in Nederland, en er kunnen nog dingen wijzigen ten opzichte van het huidige voorstel. Maar deze richtlijn zet ons wel nú al aan het denken en dwingt ook ons om, samen met onze leveranciers en partners, kritisch in de spiegel te kijken en ons assortiment, onze labels en claims goed onder de loep te nemen. En dat is alleen maar goed!